ପାଲଟା ବାଘ

ଦ୍ୱିତୀ ଚନ୍ଦ୍ର ସାହୁ

ସତୁରୀ ଦଶକର କଥା । ଶହ ଶହ ଏକର ଜମିର ସମସ୍ତ ଦାୟିତ୍ୱ ବାପାଙ୍କ ଉପରେ । ଫସଲର ସୁରକ୍ଷା ନେଇ ସବୁବେଳେ ଚାପ । ସୁରକ୍ଷିତ ଭାବେ ଉତ୍ପାଦିତ ଫସଲ ସାଉକାରଙ୍କ ଘରେ ପହଂଚି ଗଲେ ଚିନ୍ତାମୁକ୍ତ । ଶୀତ ଋତୁ ତମାମ ଜମିରେ କଟେ ତାଙ୍କ ଜୀବନ । ମାସ ମାସ ଧରି ଚାଲେ ଅମଳ ପ୍ରକ୍ରିୟା । ଏଇ କ୍ରମରେ ବହୁ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ସହ ସାମ୍ନା ହୁଏ କାଳେ ତାଙ୍କର । ଏମିତିକି ବାଘ ସହ ।  ତେବେ ସେ ବାଘ କାଳେ ପାଲଟା ବାଘ । ମଣିଷରୁ ବାଘ ହୁଏ ରାୟଗଡ଼ା ଜିଲ୍ଲା କନ୍ଧ ରେଲ୍ଲାର ଦାନ୍ତା ମାଝୀ । କନ୍ଧ ସଂପ୍ରଦାୟର ହୃଷ୍ଟପୃଷ୍ଟ ମଣିଷ ।  ପେଟପାଟଣାର ଦାଉରେ ବାପାଙ୍କ ସହ କାମ କରେ ଜମିରେ ଦାନ୍ତା । ଏଇ କାରଣରୁ ବାପା ସୁରକ୍ଷାକୁ ନେଇ ଚିନ୍ତିତ ନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତା କର୍ମକୁ ନେଇ ସବୁବେଳେ ଶଙ୍କାରେ ରହୁଥିଲେ । କେତେବେଳେ ବାଘର ଖାଦ୍ୟ ହୋଇଯିବାର ସମ୍ଭାବନା ମାରି ଗୋଡ଼ାଉଥାଏ । ଦାନ୍ତାର ବାଘ ପାଲଟିବା ରହସ୍ୟ ବାପା ଜାଣିଥିଲେ ହେଁ ବାପାଙ୍କ ପ୍ରତି ରହିଥିବା ବିଶ୍ୱାସ ହେତୁ ସେ ଥିଲେ ନିରାପଦ । ମଣିଷ ବାଘ ପାଲଟିଯିବାର ରହସ୍ୟ ସଂପର୍କରେ କୌତୁହଳ ପିଲା ମନ ବାସ୍ତବତାକୁ ନେଇ ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିବା ସ୍ୱାଭାବିକ । ତାର ଉତ୍ତର ଦେବାକୁ ଯାଇ ବାପା କହିଥିଲେ ଅନେକ ରୋଚକ ତଥ୍ୟ । ଦାନ୍ତା ସମୟେ ସମୟେ କାଳେ ବାଘ ପାଲଟିଯାଏ ଆଦିବାସୀ ତନ୍ତ୍ର ବିଦ୍ୟାରେ । ଏଇ କଥା ତା’ ସ୍ତ୍ରୀ ଛଡ଼ା କିଏ ଜାଣେନା । ରାତି ତମାମ ଘୁରିବୁଲେ ନିଜର ଶତ୍ରୁକୁ ଶିକାର କରିବା ଲାଗି । ତାକୁ ମାରିଦେବା ପରେ ସେ କାଳେ ଘରକୁ ଫେରେ । ଆଉ ତା ସ୍ତ୍ରୀ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଉପଚାର ପରେ ପୁଣି ବାଘରୁ ମଣିଷ ପାଲଟିଯାଏ । ଦାନ୍ତା ଭୟରେ କୌଣସି ଜଂଗଲୀ ଜନ୍ତୁ କିମ୍ବା ଚୋରଙ୍କ ଫସଲ ପ୍ରତି ଲୋଲୁପ ଦୃଷ୍ଟି ନଥିଲା ବୋଲି ବହୁବାର ବାପା ଆମ ପରିବାର ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ କହିଥିବା ଖୁବ୍ ମନେ ଅଛି । କିନ୍ତୁ ଏଥିର ସତ୍ୟତା ପରଖିବାକୁ ଦାନ୍ତା ନାହିଁ କି ବାପା ବି ନାହାନ୍ତି ଏବେ । ବାପାଙ୍କ ଏଇ କଥା ଅନେକ ଦିନ ଧରି ଏକ କାହାଣୀ ବୋଲି ମନରେ ରହି ଆସିଥିଲା ଯଦିଓ ଆମ ମାଆ ସମେତ ମୋ ବଡ଼ ଭାଇମାନେ ଦାନ୍ତା ଭଳି ଚରିତ୍ର ସହ ମିଶିଥିବା ଦାବି କରି ଆସିଛନ୍ତି । ତାର ଢେର ବର୍ଷ ପରେ ଏଇ ରୋଚକ ରହସ୍ୟକୁ ନେଇ ମହେଶ ଭଟ୍ଟ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ସିନେମା ଜୁନୁନ ।  ମଣିଷ ବାଘ ପାଲଟିବା ପୁଣି ବାଘରୁ ମଣିଷ ହେବାର ପରଦା ଉପରେ ବାସ୍ତବ ଚିତ୍ରାୟନ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସେତେବେଳେ ମନ୍ତ୍ରମୁଗ୍ଧ କରିଥିଲା । ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରଟି ବି ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇଥିଲା । ଦୀର୍ଘ ଦିନ ଧରି ରହି ଆସିଥିବା ଦାନ୍ତା କାହାଣୀ ପରେ ସତ ବୋଲି ଏକ ରକମ ଧରି ନେଇଥିଲି । ଆଉ ମଣିଷ ବି ବାଘ ପାଲଟିପାରେ ମନରେ ଦୃଢତର ହୋଇ ପଡ଼ିଥିଲା ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ସ୍ଥିତିରେ ଏଇ କାହାଣୀ ଏକ କଳ୍ପନା ବୋଲି ଅନେକ କହିପାରନ୍ତି ସତ । କିନ୍ତୁ ଏକଥା କଦାପି ଅସ୍ୱୀକାର କରିପାରିବେନି ମଣିଷ ବି ବାଘ ପାଲଟିଯାଏ । ସମାଜରେ ଅନେକ ଚିତ୍ରଚରିତ୍ର ମଣିଷ ହୋଇ ବି ବାଘ ପାଲଟି ଯାଉଛନ୍ତି । ମଣିଷ ଭିତରେ ବିବେକ ହଜିଗଲେ ମଣିଷତ୍ୱ ମରିଯାଏ । ମାନବିକତା ସରିଗଲେ ମଣିଷ ପଶୁ ପାଲଟିଯାଏ । ବସ୍ତୁବାଦୀ ଦୁନିଆରେ ମରିମରି ଆସୁଛି ଦୟା, ଧର୍ମ, ଉଦାର, କ୍ଷମା, କରୁଣା ଭଳି ଗୁଣ । ମଣିଷ ଭୁଲୁଣ୍ଠିତ ହେଉଛି ଅର୍ଥ ଓ ସ୍ୱାର୍ଥ ନିକଟରେ । ସଂପର୍କର ମାନେ କିଛି ନାହିଁ । ମୋହ ଓ ଲାଭ ସବୁକିଛି । ସବୁ ସଂପର୍କ ଭିତରେ ବି ଗୋଟେ ସ୍ୱାର୍ଥକୁ ଅପେକ୍ଷା ରଖେ ମଣିଷ । ତାହା ପ୍ରକାଶ୍ୟରେ ନହେଲେ ବି ସୁପ୍ତ ଭାବେ ଥାଏ ହୃଦୟ ଭିତରେ । ସେଇ ସ୍ୱାର୍ଥକୁ ନେଇ ସଂପର୍କର ଡୋର ବନ୍ଧା । ସ୍ୱାର୍ଥରେ ବାଧା ଆସିଲେ ଡୋର ତୁଟିଯାଏ । ଆକର୍ଷଣ କମିଯାଏ । ଇର୍ଷା ଓ ଦ୍ୱେଷ ଜନ୍ମି ଯାଏ ଆପେ । ପ୍ରେମ ଓ ସ୍ନେହ ସ୍ଥାନରେ ଜମାଟ ବାନ୍ଧେ ପ୍ରତିହିଂସା ଓ ପ୍ରତିଶୋଧ । ପର-ଆପଣାର ଜ୍ଞାନ ବି ଭୁଲିଯାଏ ସେ । ଏପରିକି ରକ୍ତ ସଂପର୍କ ବି ପାଲଟିଯାଏ ବଇରୀ । ସେଇଠୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ପ୍ରତିପକ୍ଷର ବିନାଶ ଲାଗି ନକ୍ସା । ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ବହୁ ଚକ୍ରାନ୍ତ । ମନରେ ଜାଗ୍ରତ ହୁଏ ଖଳ ଚିନ୍ତା । ଆପଣାଛାଏଁ ସମସ୍ତ ମାନବୀୟ ଗୁଣ ହରାଇ ବସେ ବ୍ୟକ୍ତିଟି । ବନ୍ଦ ହୋଇଥିବା ଚେତନା, ଅପମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିବା ସଦ୍ ଚିନ୍ତନ ଓ ସଂପର୍କର ହତ୍ୟା ମଣିଷକୁ ଅମଣିଷ କରିଦିଏ । ମଣିଷ ଥରେ ଅମଣିଷ ହୋଇଗଲେ ତାର ଚିନ୍ତା ଓ ଚେତନା ହଜିଯାଏ । ସମ୍ମାନ ଓ ସ୍ୱାଭିମାନ ତୁଚ୍ଛ ହୋଇଯାଏ । ପରିଚୟ  ଖୋଜେନା ସେ । ସଂପର୍କ ଲୋଡ଼େନା । କାମନା, ବାସନା, ଲୋଭ, ମୋହ, ସ୍ୱାର୍ଥ ସବୁ ଆବୋରି ବସେ ମନ ଓ ହୃଦୟକୁ । ଯାବତୀୟ ଦାନବ ଓ ପଶୁ ସୁଲଭ ଗୁଣ ତା ଅଜାଣତରେ ଜାଗ୍ରତ ହୁଏ । ସେଇଠୁ ଲୀଳାଖେଳା ଆରମ୍ଭ କରେ । ଆକ୍ରମଣ କରିବା, ଝାମ୍ପି ନେବା, ରକ୍ତ ଶୋଷିବା , ବିଦାରିବା , ଗର୍ଜ୍ଜନ କରିବା , ଭୟଭୀତ କରାଇବା ଭଳି ବାଘ ସୁଲଭ ପ୍ରକୃତି ଏବେ ମଣିଷ ନିକଟରେ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ । ସ୍ଥାବର ଅସ୍ଥାବର ସଂପତିକୁ ଲୁଟିବା, ଅନ୍ୟର ଝିଅ ବୋହୁଙ୍କ  ଉପରେ ଲୋଲୁପ ଦୃଷ୍ଟି ରଖିବା, ହତ୍ୟା କରିବା, ଜୋର ଜବରଦସ୍ତି ଝାମ୍ପି ନେବା ଭଳି ଘଟୁଥିବା ବହୁ ଘଟଣା ଏଇ ପର୍ଯ୍ୟାୟର । ରାଜନୀତିରେ କେବେ ନେତା ବାଘ ପାଲଟିଯାଏ ତ ଆଉ କେବେ ଦେଶର ପୁଂଜିପତି । ନେତା ଓ ପୁଂଜିପତିଙ୍କ ମଧୁ ଚନ୍ଦ୍ରିକାରେ ବଶୀଭୂତ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଖାଲି ନିଥର ପାଲଟିଯାଏ । ବାଘଙ୍କୁ ଆୟତ ଲାଗିଥିବା ଜନ୍ତା ରୂପୀ ନିୟମ ସବୁ ମୁକୁଳା ହୋଇଯାଏ । ବାଘ ସେଇଠୁ ମୁକ୍ତ । ମାତିଉଠେ ଏଠି, ସେଠି, ସବୁଠି । ସମାଜରେ ବି ଏମିତି ଅନେକ ବାଘ ଅଛନ୍ତି । ବିକାରଗସ୍ତ ମଣିଷ ପାଲଟିଯାଆନ୍ତି ବାଘ । ବାଘର ଶିକାର ହୁଅନ୍ତି ଗରୀବ, ଅସହାୟ, ଅବଳା ଓ ଦୁର୍ବଳାମାନେ । ଏବେ ସମାଜରେ ବହୁ ରୂପରେ ବହୁଳ ଭାବରେ ବାଘମାନେ ମାତିଛନ୍ତି ଠିକ ଦାନ୍ତା ମାଝୀ ଭଳି । କୋଉ ମୁହୁର୍ତ୍ତରେ ମଣିଷ ବାଘ ପାଲଟିଯାଏ କେହି ଜାଣିପାରନ୍ତିନି । ସେହି ସୂତ୍ର ପାଲଟା ବାଘ ହିଁ ଏକା ଜାଣେ । ଜଂଗଲର ବାଘକୁ ଜାଣି ହୁଏ ତାର ପାଦ ଚିହ୍ନରୁ ଓ ହେଣ୍ଟାଳରୁ ।  ଚିହ୍ନି ହୁଏ ବହୁ ଦୂରରୁ ତାର ବର୍ଣ୍ଣରୁ । ସେଥିପାଇଁ ପୂର୍ବରୁ ସର୍ତକ ହେବାର ସମ୍ଭାବନାଟି ରହିଥାଏ । ଏଇ କାରଣରୁ ଶୀକାର କରିବା ପୂର୍ବରୁ ବେଳେବେଳେ ନିଜେ ଶୀକାର ହୋଇଯାଏ ବାଘ । କିନ୍ତୁ ପାଲଟା ବାଘକୁ ଚିହ୍ନି ହୁଏନା ସହଜରେ ତା ଭେକରୁ ଅଥବା ବୃତ୍ତି ଓ ପ୍ରବୃତ୍ତିରୁ । ଖୁବ ନିଜର ଭଳି ଥାଏ ସେ । କିନ୍ତୁ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଦେଖି ସଠିକ ସମୟରେ ଆକ୍ରମଣ କରେ । ସୁତରାଂ ବେଳ ଥାଉଥାଉ ଚିହ୍ନିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତୁ ପାଲଟା ବାଘଙ୍କୁ । କାରଣ ସେ ବି ହୋଇପାରେ ଆପଣଙ୍କ ଏକାନ୍ତ ଆପଣାର ! 

ଇନ୍ଦିରା ନଗର, ଚତୁର୍ଥ ଗଳି, ରାୟଗଡା-୭୬୫୦୦୧, ମୋ – ୯୪୩୭୯୦୯୬୭୧

_{ଲେଖକ ପରିଚୟ}

_{ବୃତ୍ତିରେ ଶିକ୍ଷକ ମାତ୍ର ନିଶା ହେଉଛି ଲେଖିବା ।  ଗଳ୍ପ, ପ୍ରବନ୍ଧ, ଫିଚର, କବିତା, ନାଟକ, ଉପନ୍ୟାସ, ଜୀବନୀ, ଶିଶୁ ସାହିତ୍ୟ, ସ୍ତମ୍ଭ ସର୍ବୋପରି ଜନଜାତି ଗବେଷଣା ପ୍ରସୂତ ଲେଖା ଭଳି ସାହିତ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗରେ ଲେଖିଛି ।  ଏଯାବତ୍ ୪ ଟି ଗଳ୍ପ ସଂକଳନ, ୨ ଟି ଉପନ୍ୟାସ, ୩ ଟି ପ୍ରବନ୍ଧ, ୨ ଟି ଆଦିବାସୀ ଗବେଷଣା ପୁସ୍ତକ, ଶିଶୁ କାହାଣୀ ଆଦି ୧୪ ଖଣ୍ଡ ବହି ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛି । ସମାଜର ସଂଘାତ, ସଂଘର୍ଷ, ଦୁଃଖ ତଥା ଜନଜୀବନର ଚିତ୍ରକୁ ନିଜ ଲେଖା ମାଧ୍ୟମରେ ସବୁବେଳେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଆସିଛି । ଏଇ କ୍ରମରେ ଏବେ ସମୟ ଓ ସମାଜକୁ ନେଇ କିଛି ନିଚ୍ଛକ ଆଲୋଚନା “ସଫା କଥା”ରେ ।}